Zamek, albo jak wolą inni pałac Krzyżtopór to nieukończona nigdy budowla pozostająca aktualnie w stanie ruiny, choć jak widać na naszych zdjęciach i filmie prace zabezpieczające wykonywane są jeszcze pomimo planów ich zakończenia w kwietniu 2012 roku… W artykule napisano: „Zakończenie prac przewidziano na kwiecień 2012 roku, więc jeszcze praktycznie przed sezonem.” , ale gdy tam byliśmy 6 maja 2012, to rusztowania nadal stały.

Krzyżtopór
Krzyżtopór

Ale nie przeszkadza to władzom gminy wpuszczać turystów na teren … no właśnie raczej budowy niż zabytku.

Krzyżtopór
Krzyżtopór

Jak napisano w cytowanym powyżej artykule: „Do końca 2010 roku trwały badania archeologiczne, które przyniosły wiele cennych znalezisk. W jednym z wykopów wewnątrz pałacu znaleziono połowę kafla herbowego z widocznym klejnotem i herbem Ossolińskich a także fragment kielicha z zielonego szkła ze złoceniami. Na kielichu widoczne są jeszcze li-tery „TAS”, stanowiące fragment napisu. Umieszczanie napisów na kielichach było w XVII i XVIII wieku bardzo popularne. Mogły to być sentencje związane z ojczyzną, religijne a także żarty. Archeolodzy znaleźli także monety z różnych okresów oraz fragmenty metalowych ozdób lub przedmiotów użytkowych.
Profesor Andrzej Koss, dyrektor Międzyuczelnianego Instytutu Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie podkreśla, że pałac nadal pozostanie jako trwała ruina.
Zdaniem profesora, po renowacji turysta musi nadal czuć, że jest wewnątrz zabytku, trwałej ruinie.”

Ten termin (i  przekonanie co niektórych uczonych) „trwała ruina” jak z kolei napisano tutaj to dla pałacu Krzyżtopór może być jedynie istotny hamulec – „Przez wiele lat pojęcie „ruina trwała” skutecznie blokowało prace rekonstrukcyjne. Ale coraz więcej samorządów i osób prywatnych zakwestionowało jego znaczenie i przywraca naszym zabytkom dawny ich blask. Czy następnym się uda, pokaże czas.

I dalej – „Wyjaśniam że termin – trwała ruina nie występuje w ustawie o ochronie zabytków, ale jest stosowany w teorii i praktyce konserwatorskiej na oznaczanie obiektu zabytkowego, egzystującego w formie zabezpieczonego i ustabilizowanego reliktu.

Teoretycy naukowej konserwacji zabytków właśnie w obiektach utrwalanych jako trwałe ruiny dopatrywali się prawidłowej eksploatacji. Uważano je za przykłady prawidłowo funkcjonujących w przestrzeni dokumentów historii sztuki – prawidłowo, bo bez ingerencji współczesnej techniki. Uważano, że zabiegi przy takich obiektach powinny być ograniczone do niezbędnego minimum, tylko do stabilizacji istniejącej substancji.

I trudno nie zgodzić się z tezą z tego artykułu: „Idąc takim tokiem myślenia nic nie można by zrekonstruować nawet Zamku Królewskiego w Warszawie. A jednak tam się udało, bo nikt nie potraktował poważnie bzdurnych teorii kilku naukowców. Moim skromnym zdaniem pojęcie ruina trwała to stary peerelowski sposób na zablokowanie odbudowy niewygodnych świadków przeszłości, z nielicznymi wyjątkami.”

Krzyżtopór
Krzyżtopór

Naszym skromnym zdaniem postawa naukowców w przypadku pałacu Krzyżtopór jest bezpiecznie dla nich zachowawcza i nie stwarza dla tego pięknego zabytku dobrych perspektyw na przyszłość. Łatanie dziur w murach to praca konieczna, ale praktycznie dość jałowa – co pewien czas musi być powtarzana, a i tak jej efekty są dość mało widoczne. Co do zaś przyciągnięcia tutaj większej ilości turystów, to sam remont zabytku to stanowczo za mało. To co jest obecnie to prowizorka, którą widzieliśmy tu już w 1997 roku:

Krzyżtopór'1997
Krzyżtopór’1997

Wtedy też trwał remont.
Doceniamy wysiłek gminy, pozyskanie funduszy unijnych, prace archeologów. To wszystko jest konieczne i dobrze, że zostało wykonane.
Być może nasze marzenie aby Krzyżtopór odbudować opisane w tym wpisie jest zbyt daleko idące, ale opracowanie kompletnej koncepcji udostępniania tego zabytku, jego szerokiej promocji i innych działań zarówno popularyzujących jak i bardziej praktycznych, zmierzających do samofinansowania się tego obiektu jest pilnie potrzebne.

Krzyżtopór'2012
Krzyżtopór’2012

Jak widać choćby na naszych zdjęciach:

Krzyżtopór'2012
Krzyżtopór’2012

zarówno samo położenie zamku, jego najbliższe malownicze otoczenie z małym zbiornikiem wodnym, jak też interesująca historia to ciągle niewykorzystany potencjał.

Turysta przybywający pod pałac widzi to co widzi – czyli mówiąc delikatnie bałagan organizacyjny, żeby nie użyć mocniejszych słów. Może to być wybaczane przez rok, dwa czy na czas remontu, który powinien się wkrótce zakończyć, ale na dłuższą metę ktoś kto tu przybędzie na przykład spod w sumie niedalekich Bobolic czy o wiele bliższych Chęcin i popatrzy krytycznym okiem na stan tego zabytku i jego najbliższego otoczenia to raczej nie będzie wspominał tego miło… i zapewne chętnie tu ponownie nie wróci. Wyjątkiem będą zapewne pasjonaci zabytków np. tacy jak my, którym zależy na wizerunku takich obiektów. Ale to funduszy nie przysporzy w wysokości gwarantującej choćby jedynie dalsze utrzymanie w takim stanie jak obecnie.

Krzyżtopór'2012
Krzyżtopór’2012

Pomimo, że sezon turystyczny już w pełni to na oficjalnej stronie zamku w aktualnościach  mamy jedynie wpis z 4 marca o feriach zimowych… Szkoda, że Internet jest dla zarządzających zamkiem jeszcze mało istotnym polem zdobywania zarówno popularności wśród internautów jak i być może miejscem, w którym udało  by się zrobić coś bardziej pożytecznego. Wydaje się, że skala tego obiektu i problemów z nim związanych przerasta możliwości skromnej gminy.

Krzyżtopór'2012
Krzyżtopór’2012

O ile w innych miejscach zabytki oddane w prywatne ręce przeżywają (poza przypadkami „prokuratorskimi”) swój rozkwit i są skutecznie przywracane do dawnej świetności, a nawet odbudowywane pomimo zakwalifikowania ich do kategorii „trwałej ruiny”, to tutaj (Krzyżtopór) światełko w tunelu konkretnych rozwiązań jedynie licho się tli.

Aktualizacja (2012-05-13) – już po napisaniu tego artykułu znaleźliśmy informację, że aktualny remont potrwa do końca 2012 roku oraz, że „Projekt częściowej renowacji ruin XVII-wiecznego zamku Krzyżtopór zakłada m.in. zabezpieczenie korony murów, odnowienie bramy wjazdowej oraz adaptację kilku pomieszczeń na potrzeby obsługi ruchu turystycznego. Obecnie trwają prace przy remoncie jednego z bastionów zamku – docelowo ma tam powstać sala kinowa i wystawowa. W planach jest też częściowe odtworzenie dziedzińca i ogrodu różanego, a przed zabytkiem ma powstać nowy parking.

Cieszymy się więc, że projekt renowacji obejmie szerszy zakres prac, a sala kinowa może być dodatkową atrakcją. Parking to ta oczywistość, która na pierwszy rzut oka potrzebna jest od zaraz. To są kroki w dobrą stronę. Jednak nasze zdanie o braku bardziej całościowej koncepcji rewitalizacji, popularyzacji, wykorzystania nowoczesnych środków przekazu i Internetu do przyciągnięcia turystów do tego ciekawego i pięknego miejsca pozostaje aktualne. Na pewno przy skromnych środkach finansowych nawet tworzenie bardziej dalekosiężnych wizji jest trudne, ale nie niemożliwe. Często dobry projekt znajduje mecenasów, których nie przeraża ilość zer na końcowym rachunku. I tego szczerze życzymy wszystkim, którzy chcieliby ten wspaniały zabytek, unikalny w skali kraju i Europy, zachować i pokazywać z dumą wszystkim turystom.

Loading


4 odpowiedzi na “Krzyżtopór – trwała ruina czy trwały brak koncepcji?”

  1. Proszę nie pisać, że wszyscy naukowcy są za zachowaniem „trwałej ruiny”, oraz, że było to myślenie z okresu PRL. Jestem jednym z bliskich współpracowników śp.Prof.Alfreda Majewskiego, który chciał Krzyżtopór odbudować i robił wszystko, by tak się stało. To właśnie Profesor Majewski przeprowadził kompleksowe badania architektoniczne, które zlecił zespołowi pani prof.E.Dąmbskiej. Na ich podstawie zaprojektował i odbudował zawalone sklepienia w całym zamku, zabezpieczył gzymsy koronujące, sklamrował popękane ściany, zbudował prowizoryczne dachy nad zamkiem. Opracował też kompleksową dokumentację architektoniczną na odbudowę zamku, na podstawie której realizowane są obecnie różne rysunki i animacje rekonstrukcyjne. Działanie Profesora zmierzało do pełnej odbudowy zamku, niestety – część środowiska zabytkoznawczego, w tym pewien znany napoleonista odsądzali Majewskiego od czci i wiary, byle tylko nie udało się zrealizować tego sensownego zamiaru. Także obecnie przyjęte koncepcje „trwałej ruiny” są bez sensu. Niepotrzebne też były badania archeologiczne (jak na „taki” zamek ich rezultaty są wyjątkowo mizerne !), kompletnym nieporozumieniem była budowa nowych pomieszczeń w fortyfikacjach. Za te pieniądze można było co najmniej odbudować budynek bramny z wieżą zegarową. Profesor Majewski nigdy nie używał w stosunku do Krzyżtoporu określenia „Trwała ruina”, ale „stan surowy”. Ruiną nie może być określany obiekt, który zachowuje ok. 90% oryginalnej substancji murów, i wznosi się po gzyms koronujący. Być może dla wielu to, jak zamek określamy nie ma znaczenia, ale wbrew pozorom jest to istotne. Daje bowiem od razu stosunek do obiektu i jego losów w przyszłości.
    Krzyżtopór można i trzeba odbudować ! Z naukowego punktu widzenia nie ma żadnych przeszkód by to uczynić. Jedyną przeszkodą mogą być pieniądze i ludzka mentalność. Nawet jeśli pieniędzy nie jest zbyt wiele, to przecież nikt nie powiedział, że odbudowa tego zamku musi potrwac 6 -7 lat. Może trwac znacznie dłużej.
    I jeszcze jedno. Nasze pokolenie już nie pamięta, jak wyglądał Wawel w końcu XIX wieku. Otóż był on w niewiele lepszym stanie niż Krzyżtopór. A dziś, po 120 latach jest jedną z najpiękniejszych rezydencji królewskch w Europie.
    Wielkie rzeczy wymagają wielkich ludzi. Krzyżtopór przeraża maluczkich, którzy niestety, wciąż decydują o jego losie…

  2. Bardzo dziękujemy za tą ciekawą wypowiedź.
    Szukamy w tekście stwierdzenia: „że wszyscy naukowcy są za zachowaniem „trwałej ruiny”, oraz , że było to myślenie z okresu PRL” – ale znajdujemy jedynie cytaty z wskazywanych w linkach i cytowanych przez nas artykułów. Więc to nie my tak twierdzimy i piszemy, ale tak o tym pisali inni… Ale to w sumie jest najmniej istotne.
    Tak samo jak Pan uważamy, że odbudowa pałacu jest możliwa i powinna być w jakiejś perspektywie czasowej wykonana. Aktualne prace, choć jakoś uzasadniane, nie są tym czego można by oczekiwać docelowo dla tego obiektu.
    W pełni zgadzamy się z Pana końcowym stwierdzeniem: „Wielkie rzeczy wymagają wielkich ludzi. Krzyżtopór przeraża maluczkich, którzy niestety, wciąż decydują o jego losie…”

  3. Szanowni Państwo Wojciechowscy
    Waszą wypowiedź można uznać za zawistną, ponieważ pewnie zazdroszczą Państwo,że taki zamek nie jest waszą własnością i że możecie go przerobić na kolejny „hotelik” z restauracją jakich już niestety w naszym kraju jest wiele. Bywam coklicznie na Krzyżtoporze i uważam iż dobrze że nie można go odbudować a tylko zabezpieczać bo pewnie mielibyśmy koleją „hauturę” w wykonaniu prywatnego właściciela dla którego liczy się tylko zysk i wtedy obiekt staje się niedostępny z powodów zasobności portfela zwykłemu śmiertelnikowi. Myślę, że to co w tej chwili zrobiono na obiekcie jest dobrym przykładem jak zabezpieczyć zabytek i jednocześnie nie zamknąć go dla przeciętnego turysty. Nie sądzą chyba Państwo, że prywatny właściciel wkładająć kasę w odbudowę bęzie prawie darmo udostępniał obiekt zwiedzającym. Byłem tam w te wakacje i cena biletu normalnego 8 zł to śmiesznie niska cena, więc nawet osoba posiadająca skromne dochody może sobie pozwolić na wejście na obiekt. Ponadto prawdziwy turysta jedzie oglądać 17-wieczny zabytek a zamek wyglądający jak wesołe misteczko.

    • Szanowny Panie Mirosławie Zdyb,
      W odniesieniu do Pana stwierdzenia/opinii:
      „Waszą wypowiedź można uznać za zawistną, ponieważ pewnie zazdroszczą Państwo, że taki zamek nie jest waszą własnością i że możecie go przerobić na kolejny „hotelik” z restauracją jakich już niestety w naszym kraju jest wiele. „
      możemy jedynie odpisać, że zapewne skupił Pan swoją uwagę jedynie na niektórych fragmentach tego wpisu, nawet nie starając się obiektywnie popatrzeć na jego całość. Czy widzi Pan gdzieś w nim propozycję wspominanej przez Pan prywatyzacji i tego konsekwencji w postaci niedostępności zabytku dla zwykłych turystów? Owszem napisaliśmy: „O ile w innych miejscach zabytki oddane w prywatne ręce przeżywają (poza przypadkami „prokuratorskimi”) swój rozkwit i są skutecznie przywracane do dawnej świetności, a nawet odbudowywane pomimo zakwalifikowania ich do kategorii „trwałej ruiny”, to tutaj (Krzyżtopór) światełko w tunelu konkretnych rozwiązań jedynie licho się tli.”, ale to jest odniesienie do pewnej aktywności osób prywatnych, które swoimi skromnymi środkami starają się ratować zabytki w Polsce i praktycznie w żadnym z takich miejsc nie spotkaliśmy się z zakazami wstępu czy zwiedzania. Zachęcamy do ponownej lektury zarówno tego wpisu, jak też wielu innych na naszym blogu, gdzie staramy się znaleźć skuteczne sposoby dla ochrony zabytków w Polsce – proszę choćby przeczytać ten wpis: http://blog.tripsoverpoland.pl/2013/10/12/propozycje-zmian-do-projektu-krajowego-programu-ochrony-zabytkow-i-opieki-nad-zabytkami-na-lata-2013-2016/ .
      Czy zwrócił Pan uwagę na zakończenie naszego wpisu? –
      „Cieszymy się więc, że projekt renowacji obejmie szerszy zakres prac, a sala kinowa może być dodatkową atrakcją. Parking to ta oczywistość, która na pierwszy rzut oka potrzebna jest od zaraz. To są kroki w dobrą stronę. Jednak nasze zdanie o braku bardziej całościowej koncepcji rewitalizacji, popularyzacji, wykorzystania nowoczesnych środków przekazu i Internetu do przyciągnięcia turystów do tego ciekawego i pięknego miejsca pozostaje aktualne. Na pewno przy skromnych środkach finansowych nawet tworzenie bardziej dalekosiężnych wizji jest trudne, ale nie niemożliwe. Często dobry projekt znajduje mecenasów, których nie przeraża ilość zer na końcowym rachunku. I tego szczerze życzymy wszystkim, którzy chcieliby ten wspaniały zabytek, unikalny w skali kraju i Europy, zachować i pokazywać z dumą wszystkim turystom.”
      To, że pisząc to przed zakończeniem obecnych prac widzieliśmy i nadal dzisiaj widzimy brak działań na szerszą skalę, zarówno informacyjnych w internecie jak i też w zakresie docelowej, a nie chwilowej koncepcji zachowania tego wspaniałego zabytku, nie wynika z zawiści, ale z chęci pokazania go jak najszerszej publiczności. Proszę przeczytać opinie wielu historyków – są oczywiście na temat odbudowy tego pałacu różne opinie, a nasza należy do tych być może mniej popularnych, bo wymagających większego wysiłku.

Zostaw komentarz = Leave a comment

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.