W roku 2021 zakończył się projekt „Klasztor w Wigrach jako spuścizna kulturowa Zakonu Kamedułów”, realizowany w latach 2016-2021, a jego koszt wyniósł prawie 21,5 mln zł, w tym – decyzją Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu – prawie 15 mln zł wyniosło dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego z UE. Oprócz dofinansowania ze środków unijnych Klasztor i Kościół w Wigrach w latach 2016-2021 otrzymał na prace remontowe ponad 2,2 mln zł dofinansowania w ramach programu Ministra KDNiS „Ochrona zabytków”.
Gdy poprzednio byliśmy w Wigrach w roku 2017, remonty jeszcze trwały, co widać było m.in. na elewacji kościoła. W tym roku (2021) efekty remontów można było już podziwiać wszędzie. Ale zanim o tym, to przypomnimy jeszcze niektóre ciekawe informacje historyczne.
Warto zajrzeć do publikacji z 1999 roku autorstwa Macieja Ambrosiewicza p.t. „Uwagi do rekonstrukcji zespołu pokamedulskiego w Wigrach„. Z tej pracy zacytujemy obszerny końcowy fragment, dotyczący prac remontowych przed rokiem 1999:
„…Pomimo poważnych wątpliwości natury merytorycznej odnośnie sensu rekonstrukcji całego zespołu, przystąpiono do stopniowego opracowywania dokumentacji technicznej poszczególnych budynków.
Decyzja o odbudowie Wigier wynikała zapewne z niezwykle atrakcyjnego położenia ruin na półwyspie. Ówczesne władze konserwatorskie nie miały żadnych zahamowań w budowaniu „nowych zabytków”.
Należy pamiętać, że rekonstruowano lub właściwie kreowano wówczas całe zabytkowe miasta. Rekonstrukcja sporego założenia klasztornego bez większej wiedzy o jego wyglądzie z czasów świetności nie stanowiła problemu. Decyzja o programie użytkowym zespołu poklasztornego rzutowała na układ przestrzenny odbudowywanych obiektów. Projektanci świadomie odchodzili od wskazówek zawartych na zachowanych litografiach, pochodzących z połowy XIX wieku. Jaskrawym przykładem jest odbudowa obiektu, określanego obecnie jako „Kaplica Kanclerska”. W budynku tym celowo podniesiono partię poddasza, aby ulokować tam większą liczbę pokoi.
Pierwotne ambitne plany odbudowy ustępowały w latach 70. realiom dnia codziennego. Zrezygnowano więc z odbudowy większości piwnic pod eremami, mimo że w zamierzeniach projektantów miały mieścić się w nich łazienki. Tematem wartym osobnego opisu był sposób prowadzenia prac w latach 70. Permanentny brak materiałów budowlanych w owym czasie sprzyjał nielegalnej sprzedaży cegły i cementu z Wigier prywatnym inwestorom. Dobre „zamocowanie” przy komitecie PZPR kierującego pracami budowlanymi dawało płaszcz ochronny dla inwestycji oraz wysoki limit materiałów budowlanych. Prowadzący te prace człowiek był notabene z wykształcenia gastronomem (sic!). Dzięki niezamierzonemu skrzywieniu ścian zbliżono się do barokowego ideału niestaranności budowania.
Kuriozalna stała się kwestia budowy kotłowni zdolnej ogrzać wszystkie budynki. W południowo-wschodnim narożu zespołu zbudowano ogromną żelbetową budowlę, która pomieściła piece, opalane węglem oraz bunkier opałowy. Obiekt ten całkowicie zeszpecił wygląd klasztoru od strony południowej i wschodniej.
Kryzys lat 80. przerwał na kilka lat prace budowlane na Wigrach. Wiatr dziejów przepędził zaś gastronoma. Po roku 1990 przystąpiono do prac ponownie. Niestety, na początku usuwano przede wszystkim skutki brakoróbstwa z lat 70. Dla przykładu jeden z eremów dolnego tarasu musiał być rozebrany i odbudowany na nowo, bowiem poprzednia ekipa budowlana zbudowała go praktycznie bez fundamentów.
Z ostatnich lat pochodzą też schody, poprzedzające „Kaplicę Kanclerską”. Ich forma jest całkowicie hipotetyczna, bowiem nie zachowały się żadne materiały ikonograficzne z dawnych czasów.
Ponadto badania archeologiczne nie wykazały śladów żadnych fundamentów. Południowy bieg schodów został ułożony z oryginalnych stopni, które odnaleziono na pobliskiej łące.
Aby uzmysłowić zwiedzającym, że schody zostały odbudowane współcześnie, dodano na fragmencie muru oporowego okładzinę z cegły klinkierowej.
Przy samym wjeździe bramnym na podjazd północny w mur oporowy zostały wmontowane potrzaskane detale tralki z czarnego marmuru oraz odnalezione odłamki pocisków. Jest to rodzaj upamiętnienia kilku pokoleń konserwatorów, którzy odbudowali ten zabytek.
Prace przy zespole wigierskim będą z pewnością kontynuowane. Obecnie obiekt ten stanowi integralną część krajobrazu jeziora Wigry, stał się nawet symbolem Suwalszczyzny.
Negatywna ocena szeregu elementów tej konserwatorskiej realizacji nie zmieni pozytywnie postrzeganego przez zwiedzających zabytku.„.
Informacje historyczne o tym miejscu można znaleźć m.in. tu:
– Strona FUNDACJI WIGRY PRO – HISTORIA POKAMEDULSKIEGO KLASZTORU W WIGRACH
– Z Włoch nad Wigry
– DZIEJE WIGIERSKIEGO KLASZTORU
– ze stron w Wikipedii: (1) „Wigry (powiat suwalski)” oraz (2) „Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Wigrach” zacytujemy skondensowaną historię obiektu:
(1) „Klasztor kamedułów — we wsi znajduje się kościół i były klasztor zakonu kamedułów. Erem kamedułów w Wigrach należał do najbogatszych w Europie. Ufundowany został w 1667 roku przez Jana II Kazimierza Wazę z obowiązkiem codziennej modlitwy o oddalenie od kraju wszystkich nieszczęść. W 1805 klasztor skasowano, a zakonnicy przenieśli się na podwarszawskie Bielany. W klasztorze w latach 1975–2010 mieścił się Dom Pracy Twórczej Ministerstwa Kultury i Sztuki. Obecnie obiekt ponownie wrócił we władanie kościoła. W dawnych eremach znajdują się pokoje gościnne i apartamenty, które można odpłatnie wynajmować. Na terenie klasztoru można zwiedzić Apartamenty i Kaplicę Papieską, Krypty w Kościele, Wieżę Zegarową, Wystawy oraz czytelnię Jana Pawła II, ufundowaną po jego noclegu na terenie Klasztoru w 1999 r. Późnobarokowy kościół z bogatym wystrojem wnętrza jest ciągle użytkowany i cieszy się popularnością wśród nowożeńców. Odbywają się w nim również koncerty chorału gregoriańskiego. Krypta kościelna zawiera ponad 40 zamurowanych wnęk z ciałami zmarłych eremitów. W dwóch przeszklonych wnękach, które prawdopodobnie były plądrowane przez Niemców w czasie II wojny światowej w poszukiwaniu kosztowności, widać poczerniałe od upływu czasu kości. Na ścianie znajduje się malowidło przedstawiające taniec śmierci, alegorię śmierci zapraszającej mnicha do tańca.„
(2) „Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Wigrach – rzymskokatolicki kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, wybudowany według projektu Pietro Putiniego w latach 1694-1745 w Wigrach. Kościół wchodzi w skład Pokamedulskiego Zespołu Klasztornego w Wigrach i stanowi unikatowy w tej części kraju zabytek architektury. Jest przykładem barokowego kościoła reprezentującego kapucyński typ fasady.
W 1667 król Jan Kazimierz darował wyspę na jeziorze Wigry wraz z dworem myśliwskim Kamedułom. W 1671 pierwszy drewniany kościół i siedzibę kamedułów strawił pożar. W 1694 kameduli przystąpili do budowy dużego zespołu klasztornego. Wyspę połączyli groblą z lądem, podwyższyli i uregulowali. Budowle powstawały na dwóch tarasach o wysokości 11 i 16 m nad lustrem wody zabezpieczonych murami oporowymi. Dominującym elementem założenia architektonicznego był kościół usytuowany w zachodniej części górnego tarasu. Budowę kościoła ukończono w 1745. W 1800 rząd pruski przeniósł zakonników do Warszawy, a ich siedzibę zajęła nowo utworzona diecezja wigierska, a kościół był katedrą. Dobudowano wtedy chór muzyczny. W 1818 diecezję przeniesiono do Sejn, a kościół pełnił funkcję świątyni parafialnej. W 1825 zdjęto porwaną przez wiatr blachę, a dach pokryto dachówką. W 1835 przewieziono do Suwałk marmurowe balustrady, a w okresie późniejszym dwie duże figury św. Rocha i Benedykta, które do dzisiaj stoją przed kościołem św. Aleksandra w Suwałkach. W XIX w. kilkakrotnie restaurowano świątynię. Podczas I wojny światowej kościół poważnie ucierpiał. Zniszczeniu uległy wieże, dach i ściana wschodnia. Odbudowę rozpoczęto dopiero w 1922, a pierwsze nabożeństwo odprawiono w 1933. W 1944 znów poważnie uszkodzony i odbudowywany do 1966. W 1981 wymalowano kościół w kolorze różu, kremowym i kości słoniowej. W 1986 położono w nawie i prezbiterium posadzkę marmurową. Dawny marmur zachowano w kaplicach. W dniu 9 czerwca 1999 świątynię nawiedził Jan Paweł II podczas VII pielgrzymki do Polski.„.
Po wielu więc latach burzliwej historii, kiedy to zabudowania były niszczone, a potem często nieudolnie odbudowywane, dzisiaj możemy zobaczyć klasztor i kościół wracające do świetności. Dzięki wydatnemu finansowaniu z Unii Europejskiej turyści mogą podziwiać efekty wieloletnich prac. Poniżej pokazujemy w naszej minigalerii stan zabudowań klasztornych i kościoła, a także otoczenia na dzień 5 lipca 2021.
Zapraszamy także do obejrzenia tegorocznego filmu:
O wykonanych ostatnio remontach w Wigrach można przeczytać m.in. tu:
– Pokamedulski Zespół Klasztorny w Wigrach w nowej odsłonie dzięki wsparciu MKDNiS
– Klasztor Pokamedulski w Wigrach odzyskał dawny blask
– Klasztor w Wigrach już po renowacji
– FOTORELACJA Z REMONTU CZĘŚĆ 7
– Pokamedulski klasztor w Wigrach – plany i inwestycje w 2021 roku
– Kompleksowa renowacja Pokamedulskiego Klasztoru w Wigrach zakończona
– Spis remontów parafii w Wigrach wraz z dotacjami do nich
– Klasztor w Wigrach jak nowy
Dla lubiących mapy poniżej interaktywna mapa od Google:
Przeczytaj także inne wpisy:
Powiązane wpisy:
Gorzanów – czy uda się powrót do świetności?
Najcenniejszy świdermajer uratowany – Nowy Gurewicz powrócił do funkcji leczniczych i dawnej świetności architektonicznej
Kiermusy, Pentowo i Tykocin – trzy bliskie podlaskie atrakcje
Pałac Kobylin – kolory przywróconej świetności
Dwanaście lat żmudnych renowacji aby Dwór Sójki powrócił do świetności
Komierowo – aby wrócić do świetności
Zespół pałacowo-parkowy w Młochowie
Trzykrotnie większy od krakowskiego Wawelu kompleks w Lubiążu – zmiana właściciela i co dalej?
Na turystycznym szlaku zabytków sakralnych – Kalwaria Pacławska
Prawie tysiąc lat na brzegu rzeki – Drohiczyn
Piękne polskie parki i pałace – Puławy
Iwięcino – Wioska Końca Świata i piękny kościół z XIV wieku