Zamkowe przemiany w Człuchowie

Człuchów odwiedziliśmy już dawno temu, bo w roku 2000 – kilka zdjęć z tych odwiedzin dostępnych jest na naszej stronie albumowo-wyszukiwarkowej. Od tego czasu nastąpiły tu jednak poważne zmiany.

Jak można przeczytać np. tu, a informacje pochodzą z kwietnia 2015 roku: „Zakończył się trwający 6 lat proces rewitalizacji Zamku Krzyżackiego w Człuchowie. … W ramach renowacji zamku odnowiono w nim między innymi kaplicę i wieżę. Na jej szczycie powstał taras widokowy, a w podziemiach kaplicy sale wystawowe. Odrestaurowano także park na podzamczu oraz częściowo mury obronne. Wszystko to kosztowało ponad 20 milionów złotych.  12 milionów to dotacja unijna. … Zdając się na źródła historyczne, nie licząc wymiany dachu na kaplicy – był to najprawdopodobniej dopiero drugi remont tej warowni, w jej 650-letniej historii! Pierwszy, datowany na lata 20te XIX wieku obejmował między innymi odbudowę kaplicy.”.

Warto wiedzieć, że na terenie zamku dokonano wielu odkryć archeologicznych. W sieci można znaleźć wiele artykułów na ten temat – wystarczy w wyszukiwarkę wpisać np. frazę „prace archeologiczne na zamku w Człuchowie” lub inną podobną. Przykładowo na stronie „NOWE ZNALEZISKA NA ZAMKU W CZŁUCHOWIE” można przeczytać, że: „Kolejne zabytkowe monety, topór bojowy, sygnet i …średniowieczny system centralnego ogrzewania – to kolejne znaleziska, na jakie natknęli się archeologowie na Zamku Krzyżackim w Człuchowie.”.

W kolejnym roku i kolejnym artykule czytamy: „Dotychczasowe znaleziska świadczą o tym, że Człuchów mógł być w przeszłości ważnym ośrodkiem, w którym produkowano broń. Świadczą o tym pokaźne zbiory elementów do budowy kuszy. Rok temu z badanej baszcie znaleziono również średniowieczne monety.”. Wcześniej także dokonywano niezwykłych odkryć – w artykule: „Kolejne niezwykłe odkrycia archeologiczne na zamku w Człuchowie” czytamy m.in.: „…w trakcie badań udało się wydobyć już około 200 tysięcy zabytków! … Poszukiwaczom udało się natrafić między innymi na groty i bełty od strzał, kamienne kule armatnie, pokrzyżacki bruk na dziedzińcu, a także fragmenty dawnych kafli piecowych.”.  W kolejnym artykule czytamy, że: „Ołowianą bullę papieża Grzegorza XI urzędującego w latach 1370-1378 wykopali archeolodzy w czasie szerokopłaszczyznowych badań wykopaliskowych w obrębie zamku w Człuchowie (woj. pomorskie) – drugiej pod względem wielkości, po Malborku, twierdzy krzyżackiej.”.

Warto też zapoznać się z artykułem „Człuchów (Zamek), woj. pomorskie :badania w roku 2011”, w którym pokazano m.in. bardzo dokładny plan założenia zamkowego.

Interaktywna mapa Człuchowa z zaznaczeniem zamku poniżej:

Opis historii zamku znajdziemy na stronie Muzeum Regionalnego w Człuchowie, które od 2 maja 2013 roku zostało przeniesione do pomieszczeń zamkowych. Z tej historii niewielki cytat dla zobrazowania rozmiarów zamku: „Zamek w Człuchowie był jednym z największych założeń obronnych wzniesionych przez rycerzy zakonu krzyżackiego. Zajmował teren 3 hektarów, a wielkością ustępował jedynie siedzibie stolicy państwa zakonnego – zamkowi Wielkiego Mistrza w Malborku. Założenie zamkowe w Człuchowie składało się z trzech przedzamczy i Zamku Wysokiego, z których każde w razie potrzeby mogło stanowić samodzielny obwód obronny. Komunikacja między częściami zamku możliwa była przez mosty zwodzone zbudowane nad fosami wypełnionymi wodą. Jedynie fosa wokół III Przedzamcza była sucha. Najważniejszą częścią warowni stanowił, zbudowany na planie kwadratu o boku 47,5 m,  czteroskrzydłowy Zamek Wysoki. Każdy z budynków składał się przynajmniej z trzech kondygnacji – piwnicy, niskiego przyziemia oraz znajdującego się nad nim, wysokiego piętra. Skrzydła wieńczyła kondygnacja poddaszy. Nad całością dominowała zlokalizowana z północno-zachodnim narożniku Zamku Wysokiego masywna ośmioboczna wieża. Wejście do niej znajdowało się na wysokości poddaszy skrzydeł zamkowych”.

Warto też zajrzeć do Wikipedii, gdzie także opisano dzieje zamku: „Zamek człuchowski – zamek krzyżacki położony w Człuchowie, drugi po Malborku pod względem wielkości zamek Zakonu. Był najtrudniejszym do zdobycia obiektem na Pomorzu, siedzibą komtura i konwentu krzyżackiego. Rezydował w nim Ulrich von Jungingen i Konrad von Wallenrode.
Od XII wieku Człuchów wchodził w skład kasztelanii w Szczytnie, w której od 1299 roku kasztelanem był wojewoda kaliski Mikołaj z Ponieca. Po aneksji Pomorza Gdańskiego w 1308 roku synowie kasztelana Mikołaja sprzedali Człuchów Zakonowi Krzyżackiemu, który po 1340 roku wybudował w Człuchowie zamek dla ochrony szlaku prowadzącego z krajów niemieckich do Prus. W czasie wojen z Zakonem wojska polskie próbowały bezskutecznie zdobyć zamek w 1414 roku i 1433 roku. Zamek w rękach krzyżackich pozostał do Wojny trzynastoletniej, gdy został opanowany w 1454 roku przez wojska królewskie. W tym samym roku Krzyżacy próbowali bezskutecznie odbić zamek, a następnie w roku 1455 i 1456, jednak załoga polska odparła ataki. Kolejne ataki na zamek przeprowadzono w 1520 w czasie wojny pruskiej i 1563 roku, kiedy zamek zaatakowały wspierające Krzyżaków wojska Dytrycha Schoenberga. Odtąd zamek był w rękach polskich aż do rozbiorów”.

I kilka zdań z Wikipedii o stanie obecnym zamku: „Do dziś przetrwały fragmenty murów obronnych i wieża główna. Od 2008 r. na zamku trwają prace archeologiczne prowadzone przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. W trakcie prac odsłonięto dziedziniec i piwnice dawnych skrzydeł Zamku Wysokiego. Odnaleziono 200 tysięcy eksponatów w tym bullę papieża Grzegorza XI i srebrne monety z połowy XVII wieku.

W latach 2014-2015 przeprowadzono adaptację budynku na potrzeby muzeum. W ramach prac zaadaptowano dodatkowe kondygnacje dawnego kościoła ewangelickiego, przebudowano i zagospodarowano wieżę, dziedziniec bramny i dziedziniec zamkowy. W celu udostępnienia obiektu osobom niepełnosprawnym zainstalowano windy. Przebudowany zamek stał się siedzibą Muzeum Regionalnego.”.

Warto zerknąć na film „Wirtualna rekonstrukcja zamku w Człuchowie” autorstwa Zakładu Konserwatorstwa UMK:

Oglądając w czerwcu’2019 tereny wokół zamku, a także sam zamek, zdaliśmy sobie sprawę z ogromu wykonanych tutaj prac – teraz można łatwo i przyjemnie pospacerować po parku wokół zamku, podziwiając przy okazji odrestaurowane mury, popatrzeć na maszyny oblężnicze, a w samym zamku oprócz obejrzenia różnych wystaw, należy koniecznie wjechać windą na wysoką zamkową wieżę, skąd można podziwiać panoramę miasta i jego najbliższych okolic.

A dodatkowo na dziedzińcu, korzystając z ażurowych tarasów widokowych, można oglądać odkryte fragmenty skrzydeł zamku oraz zejść do odkopanych zamkowych piwnic.

Dla fanów zamków to świetna wiadomość. Nas także bardzo cieszy fakt, że konsekwentnie i kompleksowo zadbano o ten cenny zabytek, dzięki czemu dziesiątki tysięcy turystów  mogą to miejsce odwiedzać i podziwiać, praktycznie „dotknąć” ciągle uzupełnianej przez kolejne odkrycia archeologiczne historii. Dla nas to są bardzo solidne podstawy, aby Zamek w Człuchowie uznać kolejnym uratowanym obiektem zabytkowym w Polsce.

Poniżej minigaleria fotografii z wnętrz zamku:

Zachęcamy więc wszystkich do odwiedzin tego interesującego miejsca, do spędzenia tu np. dłuższej przerwy w drodze nad Bałtyk lub przy powrocie znad morza, lub innych miejsc wypoczynkowych.
Zapraszamy także do obejrzenia naszego tegorocznego filmu z Człuchowa:

Powiązane wpisy:

Zamkowe przemiany w Kazimierzu Dolnym Uratowane wzgórze zamkowe w Sochaczewie zaprasza nie tylko do zwiedzania Zamkowe przebudzenie prywatnych inwestorów i nie tylko Najpiękniej położone polskie zamki (12) – Malbork Najpiękniej położone polskie zamki (5) – Zamek Grodno – Zagórze Śląskie Najpiękniej położone zamki w Polsce – Tuczno Najpiękniej położone polskie zamki (21) – Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie Najpiękniej położone polskie zamki (7) – Zamek Ogrodzieniec – Podzamcze Najpiękniej położone polskie zamki (6) – Krasiczyn Zamek i katedra w Kwidzynie – piękno i historia Najpiękniej położone polskie zamki (24) – Grodziec (dolnośląskie) Najpiękniej położone polskie zamki (32) – Radzyń Chełmiński